سیزده دلیل برای حاشیهنشینی
تاریخ انتشار: ۱۷ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۶۴۲۴۰
کارشناسان هفت دلیل عمده را علت بروز حاشیهنشینی در ایران میدانند که روی هم یک ۱۳ نحس را شکل میدهند.
به گزارش ایران اکونومیست، روزنامه جام جم نوشت: «از سال ۱۳۲۰ که قرن چهاردهم خورشیدی هنوز قرنی نو بود تا سال ۱۴۰۱ که قرن پانزدهم شمسی هنوز یکساله هم نشده، حاشیهنشینی در ایران همواره روندی رو به رشد داشته و با اینکه در این بازه ۸۰ساله هیچگاه تعریف یکسان و واحدی از حاشیهنشینی ارائه نشده اما این شیوه زیست آدمیان همواره بهعنوان شیوهای آسیبزا و پرمشکل در نقاط مختلف ایران وجود داشته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
بحثبرانگیز اینکه پدیده حاشیهنشینی در نزدیک به یک قرن اخیر مدتها بهعنوان مسأله اجتماعی مطرح نبوده و اگر هم بوده تمرکزها بر از بین بردن فیزیکی حاشیهها بوده است. البته پس از آنکه مدیریت حاشیهها (به عنوان آسیبی اولویتدار) در ایران مطرح شد، برنامهها آنچنان که باید کارایی نداشت؛ به طوری که از آن برنامهها فقط یک نام و از حاشیهها نیز یک مجموعه عریض و طویل بر جا ماند.
در ابتدای قرن چهاردهم، شروع دوران نوسازی و مدرنیته و پس از آن جنگ جهانی دوم و رکود اقتصادی ناشی از آن، حاشیهنشینی را تا سه درصد رشد داد. پس از آن تا دهه ۴۰ شمسی سرعتگرفتن روند نوسازی، کاهش رونق کشاورزی و افزایش جاذبه شهرها موجب رشد فزاینده شهرنشینی و البته حاشیهنشینی شد. در دهه ۵۰ و ۶۰ نیز که شهرنشینی تا ۵۰درصد رشد کرد، اجرای اصلاحات ارضی، دگرگونی مناسبات اقتصادی-اجتماعی روستاییان، کاهش تمرکز بر کشاورزی و تزریق درآمدهای ناشی از فروش نفت به شهرها باعث رشد حاشیهنشینی تا هفت درصد شد. از سال ۶۰ تا ۷۵ هم که شهرنشینی تا ۶۱ درصد افزایش یافت، بروز جنگ تحمیلی، بیتوجهی به کشاورزی، رشد توقعات مادی و فرهنگی مردم و برآوردهنشدن نیازهای آنها در روستاها و شهرهای بزرگ باعث رشد حاشیهنشینی تا ۱۱درصد شد. پس از آن تا سال ۸۵ نیز رشد حاشیهنشینی روند صعودیاش را حفظ کرد که عمدهترین علت آن فقدان فرصت شغلی در روستاها و توزیع ناعادلانه منابع ثروت بود. از آن سال تا سال ۱۳۹۷ نیز که رشد حاشیهنشینی به ۲۳درصد افزایش یافت همچنان نبود فرصت شغلی در روستاها و افزایش هزینههای زندگی در کلانشهرها و شهرهای بزرگ به رشد حاشیهنشینی دامن زد. از سال ۹۷ تا امروز که بر اساس آمارهای رسمی، نرخ رشد حاشیهنشینی در کشور به ۲۵درصد رسیده، تورم نامتعارف در بخش خرید و اجاره مسکن همچنان حاشیهنشین خلق میکند.
غفلت از حاشیهنشینی از تعریف تا اجرا
با اینکه حدود ۸۰ سال از درگیری جامعه ایرانی با پدیده حاشیهنشینی میگذرد اما هنوز تعریف دقیقی از آن وجود ندارد؛ به طوری که حاشیهنشینی گاه «سکونتگاه غیر رسمی» و گاه «سکونتگاه غیر قانونی» تلقی و مترادف با اسکان غیر رسمی در حاشیه شهرها دانسته میشود. حال آنکه مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی هیچیک از این تعاریف را گویای حقیقت حاشیهنشینی نمیداند. کارشناسان این مرکز به همین دلیل حاشیهنشینی اجتماعی را تعریف و میگویند: «حاشیهنشین به افرادی اطلاق میشود که در حوزههای مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، جغرافیایی و ... خارج از عرصه رسمی و بیبهره از انواع سرمایهها هستند و عموما با گونههایی از مسائل و آسیبها دستبهگریبانند.»
در این میان همانطور که حاشیهنشینی در تعاریف، وضعیت مغشوشی دارد، در مدیریت آن نیز همین آشفتگی و پریشانی دیده میشود. فرآیند سیاستگذاری برای حاشیهنشینی از برنامه سوم عمرانی پیش از انقلاب آغاز شد اما چون در آن زمان به حاشیهها نگاه کالبدی میشد و وجوه اجتماعی آن مورد غفلت قرار میگرفت، برنامههای عمرانی راه به جایی نبرد.
به اذعان کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس، بعد از انقلاب نیز غلبه رویکرد کالبدی بر وجوه اجتماعی و فرهنگی باعث شد تا با وجود تدوین «سند توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی» اجرای این سند پیش نرود و نقص قوانین، اقدامات و برنامهها مانع از ساماندهی حاشیهنشینی شود.
البته هیات وزیران با هدف مدیریت یکپارچه، در سال ۹۲ «سند ملی راهبردی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری» را تصویب کرد اما این سند هم به چشمانداز مطلوب خود دست نیافت و در نتیجه قانون برنامه ششم توسعه، دولت را مکلف به تهیه «سند ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی» کرد که تدوین این سند هم تاکنون به سرانجام نرسیده است.
دلایل پریشانی حاشیهها
اما این همه ناکارآمدی چرا؟ آن هم در شرایطی که شرکت ملی بازآفرینی شهری ایران و سازمان امور اجتماعی کشور متولیان اصلی در موضوع حاشیهنشینی هستند و علاوه بر آنها، در بخش دولتی ۱۸دستگاه و در بخش غیردولتی نیز ۹ دستگاه (نهادها، بنیادها و سازمانهای غیر دولتی) در این حوزه ذیمدخل یا ذینفع هستند.
از منظر نویسندگان گزارش اخیر مرکز پژوهشهای مجلس، موازیکاری و ضعف هماهنگی در برنامههای عملیاتی، نبود سامانه بررسی و پایش جریان مهاجرتی جمعیت، نبود سازوکار رسمیتبخشیدن به اقتصاد غیر رسمی، وجود سوداگری زمین در سکونتگاههای غیر رسمی، ضعف در جلب مشارکت اجتماعی ساکنان، نهادهای محلی و سازمانهای غیر دولتی و فقدان سازوکار مؤثر نظارت و ارزیابی عملکرد دستگاههای ملی، مهمترین دلایل نتیجهبخشنبودن برنامههای ساماندهی حاشیهنشینی معرفی شده است.
از دیگر سو این کارشناسان هفت دلیل عمده را علت بروز حاشیهنشینی در ایران میدانند که روی هم یک ۱۳ نحس را شکل میدهند: نبود نگاه و برنامهریزی آمایشی، اقتصاد غیر مولد، بیعدالتیهای اجتماعی و اقتصادی، تمرکز سرمایهگذاری دولت در شهرها، کمتوجهی به توسعه روستایی، تورم بخش مسکن و سرریز جمعیت شهرها و خشکسالی، تنشهای آبی و بحرانهای زیستمحیطی. این عوامل سالهاست که دست به دست هم داده و وضعیت امروز ایران را ایجاد کردهاند؛ زمانهای که آمارهای رسمی از زندگی دست کم شش میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در بیش از ۵۸ هزار هکتار فضای حاشیهای حکایت دارد.
علل تداوم حاشیهنشینی و ثمربخشنبودن برنامههای ساماندهی:
موازیکاری و ضعف هماهنگی در برنامههای عملیاتی
نبود سامانه بررسی و پایش جریان مهاجرتی جمعیت
نبود سازوکار رسمیتبخشیدن به اقتصاد غیر رسمی
وجود سوداگری زمین در سکونتگاههای غیر رسمی
ضعف در جلب مشارکت اجتماعی ساکنان، نهادهای محلی و سمنها
فقدان سازوکار مؤثر نظارت و ارزیابی عملکرد دستگاههای ملی
نبود نگاه و برنامهریزی آمایشی
اقتصاد غیر مولد، بیعدالتیهای اجتماعی و اقتصادی، تمرکز سرمایهگذاری دولت در شهرها
کمتوجهی به توسعه روستایی، تورم بخش مسکن و سرریز جمعیت شهرها
خشکسالی، تنشهای آبی و بحرانهای زیستمحیطی»
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: حاشیهنشینی
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: حاشیه نشینی سکونتگاه های غیر رسمی رشد حاشیه نشینی حاشیه نشینی برنامه ها حاشیه ها پس از آن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۶۴۲۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آخرین تحولات و جزئیات مذاکرات قاهره از زبان منبع فلسطینی
یک منبع آگاه فلسطینی جزئیات پیشرفت مذاکرات قاهره و آخرین تحولات آن را به المیادین فاش و تاکید کرد که در سندی که به جنبش حماس ارائه شده است، از شدت موضع اشغالگران کاسته شده است.
به گزارش ایسنا، یک منبع آگاه فلسطینی روز سهشنبه جزئیات پیشرفت مذاکرات قاهره و آخرین تحولات را به المیادین فاش کرد و توضیح داد که این سند که به جنبش حماس ارائه شده حاوی نکات مثبت و کاهش موضع اسرائیل است.
این منبع افزود که حماس هنوز باید موضوعات کلیدی، به ویژه آتشبس و عقبنشینی از غزه را تثبیت کند.
این منبع خاطرنشان کرد که پایبندی حماس به سند ارائه شده در ۱۴ مارس و پایبندی به تمام بندهای آن اشغالگران را مجبور به عقبنشینی در خصوص موضوعات آتشبس، عقب نشینی از غزه و بازگشت آوارگان کرد.
وی تصریح کرد: جنبش حماس پس از بازگشت هیئتش به قاهره همچنان در حال بررسی این پیشنهاد و در حال انجام رایزنیهای فشرده است و با میانجیهای مصری و قطری در تماس دائمی است.
این منبع در گفتوگو با المیادین گفت که هنوز نکات بحث برانگیز در مورد موضوع اسیران صهیونیست وجود دارد و برای توافق بر سر تعداد و کیفیت آزادی آنها نیاز به زمان هست.
این منبع تاکید کرد که فضا بهتر از گذشته است و موضع اسرائیل در مورد عقب نشینی و بازگشت آوارگان شاهد عقبگردهایی است.
مصعب البریم، سخنگوی جنبش جهاد اسلامی در این خصوص در گفتوگو با المیادین گفت: «نبرد پایان نمییابد مگر اینکه تهاجم اشغالگران متوقف شود و دشمن عقبنشینی کند.»
روز سه شنبه رهبری جنبش حماس در پیامی در خصوص مذاکرات قاهره به جناحهای مقاومت فلسطین اطلاع داد که هیئتش به قاهره رفته و در مورد چند موضوع موجود در پیشنهاد اخیر ارائه شده به جنبش رایزنی کرده است.
این جنبش توضیح داد که این هیئت توضیحات و نظرات میانجیگران مصری و قطری را در مورد جزئیات آخرین سند شنیده و پس از شفاف سازی و تحقیق درباره سند اخیرا ارسال شده، برای تکمیل رایزنیها، قاهره را ترک کرد.
انتهای پیام